Taal:
Ondertiteling: Engels, Frans, Duits
Geluid: Dolby Digital 5.1, Dolby Digital Stereo
Beeld: 16:9
Dantes 'Divina Commedia' is ongetwijfeld een mijlpaal in de wereldliteratuur en heeft componisten uit bijna alle tijdperken geïnspireerd om allerlei soorten decors te creëren. Wie echter probeert de muziek, die Dante op talloze plaatsen in woorden beschrijft, werkelijk in tonen om te zetten, zou voor een bijna onoplosbare taak moeten komen te staan, bijvoorbeeld de muziek van het Paradijs is van zo'n onaardse schoonheid en perfectie dat mensenhanden nauwelijks in staat zou moeten zijn om meer dan een karikatuur van deze geluiden te creëren. Verder dacht Dante al aan zoiets als een 'totaalkunstwerk', want de hemelse muziek wordt altijd gekenmerkt door de harmonieuze samensmelting van licht, geluid en dans. Zelfs de grote Franz Liszt gaf zich uiteindelijk over aan het 'Paradiso', het derde en laatste boek van de 'Commedia', zodat zijn Dante-symfonie zich tot de eerste twee boeken moest beperken. Dankzij multimediatechnieken en de mogelijkheden van elektronica en computers hebben componisten de laatste tijd nieuwe mogelijkheden gekregen om muziek te schrijven die meer past bij het paradijs. Een heel ander probleem van het op muziek zetten van het 'Paradiso' is dat muziek die nadrukkelijk harmonisch is en dissonante spanningen achterwege laat, noodzakelijk is als daarbij ook gebruik wordt gemaakt van de 'hemelse instrumenten', bestaande uit harpen, orgel of celesta. op het randje van kitsch handelen. De Nederlandse componist Jacob ter Veldhuis (geboren in 1951) bestrijdt in zijn muziek bewust de dissonante tendensen van nieuwe muziek. Met zulke weerzinwekkende muziek kan hij niet veel, en dus probeert hij deze trends tegen te gaan door uitnodigende, 'mooie' muziek te schrijven. Alleen al daarom moet hij zich niet alleen bijzonder aangetrokken hebben gevoeld tot Dantes 'Paradiso', maar zich ook geroepen voelen om het op muziek te zetten. Gebaseerd op enkele kleinere stukken naar Dante, die hij zelf als louter voorstudies beschouwde, presenteerde Veldhuis onlangs met zijn videooratorium 'Paradiso' het volledige resultaat van zijn werk met Dante. Het stuk ging in première op 12 september 2001, een dag na de terroristische aanslagen in de VS, in een in onbruik geraakte elektriciteitscentrale in Groningen en werd de volgende twee dagen opnieuw opgevoerd. Ondanks deze extreem slechte omstandigheden werd het toch met succes opgenomen. Opnamen van deze optredens zijn door het label Chandos op dvd gezet, zodat het nu mogelijk is om dit memorabele evenement zelf bij te wonen. Het oratorium is verdeeld in 16 secties, die op relatief vrije wijze de opstijging van Dante en Beatrice door de hemelsferen thematiseren. Overeenkomstig deze eis voorziet de compositie in twee solisten in de persoon van een tenor en een sopraan, alsook in een koor en orkest, aangevuld met een vooraf gemaakte videoband die door de musici synchroon wordt begeleid op de manier van de oude stomme films. Het libretto is een combinatie van Dante's originele verzen en teksten uit de pen van de componist. Terwijl de originele verzen de opkomst van Dante schetsen, vormen de andere teksten 'moderne' tussenwerpsels die de reis even onderbreken, maar altijd met begrijpelijke verwijzingen naar Dante's originele tentoonstelling. Men kan dus spreken van een commentaar op poëzie of een projectie in onze tijd. Zo vormt een documentatie van de Apollo 12-maanexpeditie, die verwijst naar Dantes 'maanhemel', zoiets als een thematisch kader, later gevolgd door een weergave van de moderne consumptiemaatschappij of een ontmoeting met de sterk beïnvloede trompettist Chat Baker in 'drug hemel''. De videoband is gemaakt door het bedrijf 'Pulsatu'. Enerzijds zorgen consequent gebruikte stilistische middelen zoals het 'gordijn' dat op elke scène opengaat of de fundamentele architecturale identiteit tussen het aardse paradijs, dat gevormd wordt door consumptie, en de Hof van Eden, anderzijds zorgen voor een gevoel van eenheid. hand doordringt constante verandering de beeldinhoud, zodat Dante's te lineaire reis naar steeds verder weg gelegen sferen geloofwaardig wordt opgeroepen. Als de beelden in het begin tastbaar zijn, heb je tegen het einde bijna niets meer te maken met abstract spel van licht en kleur, inclusief een 'lichttunnelscène', waarvan Kubricks '2001' waarschijnlijk de peetvader was. Het is interessant hoe de makers van de video het begrijpen, niet om de onvermijdelijke symbolen en afbeeldingen uit de weg te gaan, maar om te voorkomen dat ze dat doen met min of meer groteske brekingen, in pure kitsch, zoals blijkt uit eerdere illustraties voor Dante's 'Commedia '. is nogal gewend om weg te vallen. De scènes in de Hof van Eden lijken bijvoorbeeld bizar en onwerkelijk, en de manier waarop de in het wit geklede engelen zich een weg banen naar de hemel, doet meer denken aan wormen dan aan goddelijke wezens. Over het algemeen duwen ze
